Τώρα, από τον εκδοτικό οίκο: séance press (ωσάν μικρές καλλιτεχνικές -ποιητικές συνεδρίες η κάθε έκδοση) , Αθήνα… Και χαιρόμαστε https://www.facebook.com/seance1press/
Με μια πνοή, όλη η ανάσα της ζωής, όσο μουγκή κι αν ανθίζει, ο νους της σιωπής να μη δολοφονεί, φλυαρίες παρελαύνουν, και εσύ ή εγώ ο θάνατος; 2020 / Πασχάλης Κατσίκας – Ρετάλια2020 / Πασχάλης Κατσίκας – Ρετάλια
Ρετάλια! Γνωρίζοντας τις ηθικές ηδονές, πώς φοριούνται τα μάτια, άμυνα στις εικονικές γεωργίες, στο παζάρι με την ποίηση, ο θεός αργοπορεί στην επανάσταση, χρόνος να τρώει, αχόρταγα, μνημόσυνα, το φαρμάκι να χιλιοπετά και η λέξη να μην δίνει…
Δημήτρης Τρωαδίτης, Με μια Εμμονή στην Κωλότσεπη
Ως νεανίας ο δ.τ καταζητεί τη μόνη αλήθεια, Ως να αρνείται την πολλαπλότητα του μέλλοντος, όμως ξεκαθαρίζοντας τα αυριανά ερείπιά του… η επίθεσή του και για άλλα ποιήματα θα μας μαστιγώνει, Ως νεανική κομπανία, γιατί πραγματικό δεν είναι τίποτα, όταν τελειώνει!
Ηλίας Τσέχος, Τα Ηλικιωμένα Ανήλικα – Η ποίησή του ένας αγώνας Θάνατος, ο κόσμος να ζει, όταν ομιλεί δε σιωπά και όταν ξεγράφει γράφει…
Παρέμβαση – 2020-21 τ. 200 // Γιορτάζει τα 200 τεύχη του και όλοι Κερνάμε! Χαίρε Κοζάνη και Β. Π. Καραγιάννη
Μια παραγωγή από το Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο, Φίλοι Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου Μέλπως Μερλιέ, στα 2003!!!
Καθώς διαβαίνω δυο χρόνια εργασιών »Ανθολογία Ποντιακής Ποίησης» η Δίγλωσσος, μεταφορά στην νεοελληνική γλώσσα εμού ιδίου, αρχές 2022 αυτοέκδοσης και 300 σελίδες, συναντώντας μύριες γονικές ρίζες, βουνά, δάση και παρχάρια Πολιτισμού, πρόσφατα ανταμώνω άνθη, πικρά και χαρούμενα, τραγούδια ενός αιώνα πριν, ηχογραφημένα από τη »μοίρα» Μέλπω Μερλιέ… συνταράσομε, χλομιάζω τα δάκρυα, βουλιάζω στα βάτα μιας πατρίδας που δεν έχω επισκεφθεί, οδύρομαι στους αφανισμούς, τους ξεριζωμούς, στα μοιρολόια, στους σκοπούς των χορών, στις αιώνιες ψυχές της Ποντιακής Λύρας και του Τουλουμιού, βάτος μυρωμένη η φυλή μου άκαυτη… Χαίρε Μέλπω και Χαίρε Καυκάσιε Γιάννη Σιδηρόπουλε θρύλε τραγουδοποιέ, θρυλικά παλεύοντας την όλη ζωή μας, την ολίγη!
Μη λυπηθείτε τη Χαρά, μην Κλάψετε τη Λύπη, ο Χρόνος μας είναι Αρπακτικό, που μόνο Μνήμη και Αγώνας τον σκοτώνει…
Κατά το 1930, δυο έτη πάνω δύο κάτω (έρευνα), η Μέλπω Μερλιέ αυτή η σπουδαία κυρία, η Μικρασιάτισσα, για τον σύζηγό της Οκτάβιο Μερλιέ θα μιλήσουμε μια άλλη στιγμή, παίρνοντας δρόμους και διαπερνώντας τόπους ιερούς, με τους ακούραστους εργάτες συνεργάτες της, φωνογράφησαν και »φωτογράφισαν» 104 τραγούδια του Πόντου. Από τον Ανατολικό Πόντο 82 (Πόντος Καυκάσου 24, Περιφέρεια Τραπεζούντας 32 και 26 Περιφέρεια Αργυρούπολης), 22 από το Δυτικό Πόντο (9 από Κερασούντα, 7 από Οινόη, 6 από Ινέπολη).
Η έκδοση των 2 CD ( βρήκαμε και την τιμή:28,95 ευρώ) , περιλαμβάνει μόνο τραγούδια από τον ανατολικό Πόντο, τα συνοδεύει ένθετο βιβλίο 116 σελίδων, με τους στίχους των τραγουδιών, βιογραφικά των μουσικών και τραγουδιστών, φωτογραφικό υλικό από το Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο, κείμενα από τους Μάρκο Φ. Δραγούμη, Δ. Λουκόπουλο, Χρήστο Σαμουηλίδη, Σάββα Καλεντερίδη. Χαρακτηριστικό της καταγραφής είναι πως δεν ακούγονται άλλα όργανα, παρά μόνο η λύρα και το τουλούμι, ενώ της Τρίχας το Γεφύρι α καπέλα! Οι φωνές που τραγουδούν και υποκλινόμαστε στις ατίμητες αυτές δωρεές είναι: Γιάννης Χαραλαμπίδης 13 τραγούδια, Νίκος Χαλυβόπουλος 10 τραγούδια +1 οργανικό, Ξανθίππη Ιωσηφίδου 10, Αθηνά Καρασαβίδου 10, Νικόλαος Τιφτικίδης 8, Ευστάθιος Μιχαηλίδης 3, Βασίλης Υφαντίδης 2, Βασίλειος Παπαντωνίου 1, Γεώργιος Χαλκίδης- Θεόδωρος Μυστακόπουλος 1 (οργανικό)
Η μουσικολογική ανάλυση από το Μάρκο Φ .Δραγούμη
Η απόδοση από τα Ποντιακά στα Ελληνικά: Σοφία Ιωαννίδου
Μετάφραση από τα Τούρκικα στα Ελληνικά: Άννα Κοντού
Μετάφραση στα Αγγλικά: Μάρκος Φ .Δραγούμης / Μαριλένα Τριανταφυλλίδου
Της Δήμητρας Σμυρνή / faretra.info/ 31/1/2021- Βέροια
Πάντα ο Τσέχος υπήρξε πολίτης και ποιητής, με την έννοια που οι δύο αυτοί όροι συγκοινωνούν ανατροφοδοτώντας ο ένας τον άλλον. Ο Τσέχος ποτέ δεν αρκέστηκε σε ποιητικές καταθέσεις τύπου… ομφαλοσκόπησης. Ο ποιητής ανήκει στον κόσμο, στο καθημερινό γίγνεσθαι και δεν είναι ξεκομμένος απ’ αυτόν. Και ο κόσμος με τη σειρά του, ανήκει στον ποιητή, για να τον καθρεφτίσει στους στίχους του.
Στην δέκατη τέταρτη συλλογή του με τον ευρηματικό τίτλο «Τα Ηλικιωμένα Ανήλικα», εκδόσεις Φεγγίτης, συγκεντρώνονται ποιήματα απόσταγμα μιας γεμάτης δράσεις και συγκινήσεις ζωής, που έχουν την ωριμότητα της ηλικίας, «ηλικιωμένα», και το πάθος της νεότητας, «ανήλικα». Άλλωστε ποιος δεν το πιστεύει πως ο Τσέχος δεν είναι παρά ένας αιώνιος έφηβος;
Σε μια εξαιρετικά καλαίσθητη έκδοση ο ποιητής απλώνει τους στίχους του ελεύθερους σ’ ένα ευρύ θεματικό πεδίο, όπου πετά φωτοβολίδες τις λέξεις του, πολλές φορές ατίθασες και ανεξέλεγκτες κι άλλοτε τιθασευμένες υπακούοντας σε μια δική τους μελωδία.
Άλλωστε ποιητή αντιπροσωπευτικό της γενιάς του δεν τον κάνουν οι μεταφράσεις του σε πέντε γλώσσες – χωρίς κάτι τέτοιο να μη μετρά – αλλά το ότι έχει τη δική του ταυτότητα. Ο Τσέχος είναι ο Τσέχος! Η ποίησή του είναι αναγνωρίσιμη. Έχει τη δική της ταυτότητα.
Αυτήν τη φορά η ποίησή του περνά μέσα από καυστικές ή συγκινητικές αντιθέσεις. Ακουμπά τη ζωή και το θάνατο, το φασισμό και τους αγώνες εκείνων που τον πολεμάνε, τους πωλητές της μνήμης και της αξιοπρέπειας του τόπου, παίζοντας με λέξεις και εικόνες της παιδικής αθωότητας.
Ξεκινώντας με το «Χαίρε κόσμε», που ουσιαστικά κλείνει και την αντίθεση χαιρετισμού και αποχαιρετισμού συνάμα, θυμίζει, συνειδητά από τη μεριά του, τον «Κερέμ» του Ναζίμ Χικμέτ, που λέει: «αν δεν καώ εγώ/αν δεν καείς εσύ/ πώς θα γίνουνε τα σκοτάδια φως;»
Χαίρε Κόσμε
Όταν πεθάνω Να με κάψετε Όπως κάηκα και στη ζωή Όχι γιατί δεν καιγόσασταν κι εσείς Μα εσείς δεν θέλατε Τώρα συνάδοντας στάχτες Όσο σκοτεινιάζει Οι φλόγες μου καίνε φως
Με την αίσθηση πως ανήκει όχι μόνο στην πατρίδα του – το μικρό του Γιαννακοχώρι, τη Νάουσα, την Ελλάδα – αλλά πως ανήκει στον κόσμο, στους λαούς που αντιστέκονται με το μικρό αλλά μεγάλο στην πραγματικότητα ανάστημά τους, γράφει για την τραγουδίστρια από την Τουρκία, την Helin Bolek, που συγκλόνισε τον κόσμο με την απεργία πείνας και το χαμό της:
Αχ πεταλούδα Επέστρεψε Πώς να καθίσω να σου γράψω ένα ποίημα Αφού εσύ το γράφεις όρθια Πώς να σου το αφιερώσω Αφού εσύ Θυσία μάς αφιερώνεσαι[…] Φασισμέ Φασισμέ Φασίστα Θα σου θυσιαζόμαστε όλοι ωραίοι Ωραία κορίτσια κι αγόρια Ψυχαί ανθέων και καρπών Φοβάσαι ε; Φοβάσαι τον θάνατο και θανατώνεις φασίστα Δεν έχεις Πατρίδα και σκοτώνεις Πατρίδες
Σε όσους ξεπουλάνε τους όποιους θησαυρούς η πατρίδα κληρονόμησε από τη φύση ή απ΄ τους προγόνους της γράφει με ύφος καταγγελτικό:
Ανεμογεννήτριοι
Είστε Πτωχοί; Άνεργοι; Μισείτε τη Φύση τον Άνθρωπο; Έχετε ιδέα τι είναι Μέλλον Χάρος Παρόν[…] Γνωρίζετε ποια ιερά πατούν και βρομίζουν τα Λερωμένα σας πέλματα; Τι είστε; Ποιοι είστε; Π ε ί τ ε Πείτε μας πόσα είναι τα κέρδη Της Ελλαδοκαταστροφής στα 20 χρόνια! […] Εδώ θα είμαστε Φαραωνικά ορθοί Αμείλικτα ερωτηματικά Εφιάλτες ονείρων σας Ύπνου Ξύπνου
Δε διστάζει να μιλήσει με τη φωνή του βουνού της πατρίδας του, του Βέρμιου, λέγοντας:
Αθώο Βέρμιο
Ανεμογεννήτριες μην ακουμπήσεις Ο Φίλιππος ο Β’ Ο Μεγαλέξανδρος Έχουν ψυχές κρυμμένες[…] Σταθείτε μακριά Μόνον αστραπές και κεραυνοί θα σας συντρίψουν Βάλτε νου αφού ψυχή δεν έχετε 3000 χρόνια τώρα Αντρειωμένο είμαι Βέρμιο
Και σε άλλο ποίημα με την ίδια φωνή του βουνού προσθέτει:
Δεν είμαι Ευρωπαίος ΤΕΡΝΑ ΑΙΟΛΙΚΗ Τέρας ανεμογεννητριών Βέρμιο είμαι Άγραφτα νησιά Ποιητής Που λίγα έπραξα Και δεν με αποστήθισα
Αλλά ποιοι άλλοι έχουν ευθύνες; Γιατί δεν βλέπουν όσα φωνάζουν από μόνα τους;
Λαέ ποιος είναι ο ρόλος σου; Χάθηκες στα ταλέντα Έγινες ρέστα και ψιλά Έργατα φαλιμέντα
Αλλού ξαναβρίσκει τη νιότη του μέσα από κόκκινες βασιλικές παιώνιες ή κατακόκκινα κεράσια, σαν παιδικό τραγούδι:
Δυο λουλούδια ανθισμένα Μες στις ευωδιές Δυο φεγγάρια διψασμένα Λάμπουν ποτισιές[…] Βούτηξα στα κερασάκια Ώριμα κοκκινισμένα Πάρε φάε φάε πάρε Τα δοντάκια μου πρησμένα[…]
Μαζεμένη λαϊκή σοφία βρίσκει κανείς και σε επιγράμματα του Τσέχου, που εμφανίστηκαν και σε προηγούμενες συλλογές, εδώ όμως είναι περισσότερα. Η επιγραμματική ποίηση, καθώς έχει τη δύναμη της άμεσης στόχευσης μέσα από την αφαίρεση, του πάει πολύ:
Έμεινα φυλακισμένος Εις της Ποίησης τα μέρη
… … …
Ησυχάστε Η ποίηση του Τσέχου έχει πράξη
… … … …
Κοίτα Ποίηση Θεός να γίνεις Εκδικήσου
Εδώ τη θέση τους έχουν και ποντιακά ποιήματα ή επιγράμματα, που πηγάζουν όχι μόνο από τη μητρική γλώσσα του Τσέχου και την ανάγκη του να εκφραστεί και μέσα απ’ αυτήν, αλλά κι από την επιθυμία του να δείξει τη γλώσσα και τους χυμούς της και σε άλλους. Χαρακτηριστικά γράφει και μεταφράζει συνάμα:
Ποίον φορτίον Εν’ ζωή βαρύτερον Νους ή καρδίαν;
( Μα ποιο φορτίο Είναι πιο βαρύ ζωή Νους ή καρδία;)
Και συνεχίζει:
Έρθεν και πήεν η ζωήν Άμον κερίν αχρείαστον[…]
( Ήρθε και πήγε η ζωή Σαν κερί αχρείαστο)
Κι εδώ, βέβαια, δεν θα συμφωνήσουμε με τον ποιητή για τη ζωή που ήρθε και πήγε σαν κερί αχρείαστο. Γιατί η δική του ζωή ήταν, σύμφωνα με τους στίχους του έτσι:
Τα ποιήματα της συγκεκριμένης συλλογής δεν είναι μόνο μια περιήγηση στο χώρο και τον χρόνο της πατρικής γης. Αλλά με ενάργεια και αμεσότητα, ξετυλίγονται οι καθημερινές μικρές και μεγάλες στιγμές της ζωής του ποιητή. Κι όλες αυτές οι αναφορές, αν και βιωματικά δοσμένες, αποτελούν σημαντικούς σταθμούς κοινωνικής αυτοσυνείδησης , όπου ανατρέχει χάρις σε αυτό το ταξίδι μνήμης.
Απόσπασμα από το ποίημα :
Τα λέμε με τον Πέτρο Τσερκέζη
Συχνά επισκέπτες πηγών
Τραπεζομάντηλα και τρομαγμένα
Να λείπουν οικοδέσποινες αγάπης
Στόματα ανόρεχτα φυλακισμένα
Φιλί την πλάτη να γυρίζει
Φεγγάρι ανάποδα να
Τραγουδά τα έρημα
Της μοναξιάς την πίκρα
Να τρίζει άνθρωπος
Οι μαργαριταρένιες αμαρτίες
Μάτι δεν κλείσανε
Να θέλει η αλήθεια τη ζωή
Κι αυτή τον θάνατο
Πως πετάνε οι ψυχές χωρίς αντίο !
( Λοιπόν… Έτσι μας χαιρετά ο φίλος ποιητής από τη Ρόδο, έχοντας στο λόγο του, τόσο καλό νου, τόση καλή καρδία…. Γράφει και τραγουδά, τραγουδά και χορεύει, χορεύει και ιδρώνει, ιδρώνει και η ποίηση, πάντα αρχή και τέλος ιστορώντας ανθρώπων… Τον ευχαριστώ στον πολλαπλασιασμό φιλίας αποστάσεων! – η.τ )
Ο εκ Γιαννακοχωρίου της Νάουσας ορμώμενος ποιητής Ηλίας Τσέχος μου απέστειλε πριν από λίγες ημέρες την άρτι εκδοθείσα, δέκατη τέταρτη κατά σειράν, ποιητική του συλλογή, αν δεν κάνω λάθος στο μέτρημα, με τον κάπως περίεργο τίτλο «Τα Ηλικιωμένα Ανήλικα» και τον ευχαριστώ θερμά. Λέω περίεργο τον τίτλο γιατί αποτελείται από δύο επίθετα χωρίς ένα ουσιαστικό που να το προσδιορίζουν, γιατί τα επίθετα, όπως είναι γνωστό, μόνο επιθετικοί προσδιορισμοί μπορούν να είναι εκτός και αν, με κάποιο τρόπο, έχουν ουσιαστικοποιηθεί. Γεγονός που νομίζω πως δεν συμβαίνει εδώ.
Τι είναι λοιπόν τα ηλικιωμένα ανήλικα; Παιδιά; Όχι βέβαια. Ποιήματα που δεν ενηλικιώθηκαν; Δεν νομίζω, αν και μπορείς να το δεις και έτσι, μεταφορικά βέβαια. Γι’ αυτό ακριβώς λέω, πως είναι λίγο περίεργος ο τίτλος και, ίσως, λόγου αυτού του γεγονότος και μόνο, και κάπως ασαφής. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Ίσως, θα απαντούσε κάποιος χωρίς περιστροφές, γιατί τα επίθετα μπορεί να προσδιορίζουν τον ποιητή, και αυτός, με μαεστρία, έχει μετακινήσει το χαρακτηρισμό στα δημιουργήματά του. Ταυτίζεται δηλαδή μαζί τους, γιατί το έργο είναι πράγματι ο δημιουργός του. Εδώ να προσθέσω ακόμη ότι ο ποιητής οφείλει να είναι και να παραμένει πάντα ένα στοχαστικό και έντονα φορτισμένο συναισθηματικά άτομο, αρνούμενο πεισματικά και επίμονα να ενηλικιωθεί, σε αντίθεση με όσα προσπαθεί ή συνηθίζει να κάνει η πλειονότητα των συνομηλίκων του, γιατί τότε θα πάψει να είναι ποιητής και δεν θα βλέπει, με τα μάτια της ψυχής του, όπως θα έλεγε ένας παλιός, αλλά σπουδαίος ομότεχνός του, όσα οι άλλοι αδυνατούν να δουν, να αντιληφθούν, να αισθανθούν και να κατανοήσουν. Και να τα κάνει κτήμα του φυσικά. Έτσι, στα μάτια των άλλων, των συνηθισμένων ανθρώπων, ένας ποιητής θα φαντάζει, το βλέπουμε αυτό συχνά, ως ένα περίεργο και ακατανόητο πλάσμα. Το ίδιο και οι ενέργειές του ή το έργο του. Τα ηλικιωμένα ανήλικα λοιπόν ποιήματα είναι αυτά που γράφει ένας ποιητής στα χρόνια της ωριμότητάς του, που διατηρούν όμως τη δροσιά και τη φρεσκάδα της πρώτης νιότης του, γι’ αυτό και αρνούνται να ενηλικιωθούν, όπως ακριβώς και ο δημιουργός τους.. Άλλωστε, ένας ποιητής, σαν τον Ηλία Τσέχο, που έχει θητεύσει, και πάντα με επιτυχία, και σε άλλες τέχνες, όπως ο χορός, το τραγούδι και ο κινηματογράφος, θα πρέπει να κρατάει μέσα του ενεργή και δραστήρια τη νεανική του φρεσκάδα. Και αυτό το κάνει, αυτό δείχνει άλλωστε η ποίησή του, καινούρια και παλιά.
Πολλές οι εισαγωγικές γραμμές αυτού του κειμένου, αλλά οι λέξεις μου έρχονταν με τέτοιο ρυθμό που δεν μπορούσα να τον ανακόψω, μετά την ανάγνωση των ποιημάτων του Ηλία Τσέχου, από την πρώτη κιόλας στιγμή που πήρα το βιβλίο στα χέρια μου και άρχισα να το ξεφυλλίζω με την προσήκουσα προσοχή. Λέω λοιπόν πως μου ήταν παντελώς αδύνατο να διακόψω απότομα αυτή τη συνεχή ροή . Να υπενθυμίσω εδώ στους επίδοξους αναγνώστες μου πως ο ποιητής γεννήθηκε το 1952 στο Γιαννακοχώρι της Νάουσας όπου επέστρεψε και κατοικεί τα τελευταία χρόνια, μετά από αποδημία αρκετών χρόνων και παραμονή σε άλλες πόλεις, πολιτευόμενος μάλιστα από τότε στα τοπικά πολιτικά πράγματα για το καλό του τόπου του, όπως το εννοεί ο ίδιος βέβαια. Να συμπληρώσω ακόμη πως ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πάμπολλες ευρωπαϊκές και βαλκανικές γλώσσες, προσδίδοντας έτσι στην ποίησή του μία ευρύτερη σχετικά αναγνώριση. Ας δούμε τώρα, επιτέλους, τι αξίζουν αυτά τα ποιήματα και ο ίδιος ως ποιητής ή ως πολίτης, είτε με τη συμμετοχή του στις διεργασίες της τοπικής αυτοδιοίκησης είτε με τη δημοσίευση του έργου του. Κυρίως όμως το έργο του.
Τα προηγούμενα ή μέρος αυτών μπορούν να μας καταδείξουν έγκαιρα και, ίσως, έγκυρα την κατεύθυνση που πήρε η ποίησή του από τη στιγμή που ο Ηλίας Τσέχος άρχισε να καταπιάνεται με αυτήν.. Ποίηση κατεξοχήν πολιτική και λυρική είναι αυτή που αναδύεται μέσα από τους στίχους των τριάντα και ενός ποιημάτων της συλλογής, η οποία αποπνέει ανθρωπιά και πίστη στις αγωνιστικές και ανεξάντλητες δυνάμεις του ανθρώπου και στην τελική του νίκη, αν ο αγώνας είναι συνεχής και ανειρήνευτος. Η θέση του ποιητή βρίσκεται δίπλα στο φτωχό, τον αδύναμο και τον αδικημένο, στον ανήμπορο, τον καταπιεσμένο και καταδυναστευόμενο, στον αγωνιστή που επιλέγει να θυσιάσει και τη ζωή του ακόμη, το υπέρτατο αγαθό που κατέχει ή νομίζει πως κατέχει, προκειμένου να επιτύχει τους στόχους που έχει θέσει στη ζωή του, μαχόμενος πάντοτε για το κοινό καλό, την ευτυχία όλων των ανθρώπων, όπου Γης. ¨Είναι φανερό πως ιδεολογικός ένας διεθνισμός χαρακτηρίζει την ποίησή του ή, καλύτερα, ένας διεθνιστικός ανθρωπισμός, που διαπνέει το σύνολο σχεδόν των ποιημάτων της συλλογής «Τα ηλικιωμένα Ανήλικα» και δίνει παράλληλα τον τόνο στο σύνολο της ποίησης που συνηθίζει να γράφει ο Ηλίας Τσέχος.
«Πώς να καθίσω να σου γράψω ένα ποίημα
Αφού εσύ το γράφεις όρθιος
Πώς να σου το αφιερώσω
Αφού θυσία μας αφιερώνεσαι
Κοριτσάρα Φωνάρα Πατρίδα
HelinBolek στοίχειωσέ μας
Συναύλιζε των κολάσεων
Συνδαύλιζε ντροπές τους
Απανταχού μικρή συναύλιζε» (Σελ. 11).
Η ποίηση του Ηλία Τσέχου αγκαλιάζει τον άνθρωπο στο σύνολό του, είναι πολέμια του φασισμού και της ανελευθερίας, με όποια μορφή κι αν παρουσιάζεται στον κόσμο, και μάλιστα μέχρι θανάτου. Πατρίδα της είναι ολόκληρη η Γη και αποτελεί συνάμα το όπλο για τη συντριβή κάθε μορφής καταπίεσης και της στυγνής εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, των πολλών από τους λίγους. Μαζί με τη μνήμη βέβαια, που βρίσκεται πάντα δίπλα της, ακοίμητος φρουρός μέσα στον άνθρωπο, που την τροφοδοτεί καθημερινά και τον στηρίζει στις επιλογές του κάθε στιγμή της ώρας. Έτσι, η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος είναι εξίσου αναγκαία και σημαντική όσο και η προστασία της ίδιας της ζωής, αφού το ένα συνεπάγεται το άλλο και το ένα χωρίς το άλλο δεν μπορεί να υπάρξει. Έτσι Ιστορία, Φύση, Ελευθερία και ζωή, όλα μαζί αποτελούν ένα αξεδιάλυτο και συμπαγές σύνολο.
Οι άνθρωποι δεν στέκονται όμως πάντοτε στο ύψος των περιστάσεων. Οι λογαριασμοί της ημέρας, οι υπολογισμοί, η κοπιαστική και πολλές φορές αναποτελεσματική εργασία, η συνεχιζόμενη πτώση των τιμών και η καταστροφή των παραγωγικών διαδικασιών της χώρας τους, τους έχουν μετατρέψει σε καλοκερασάκιδες (κατά το καλοπερασάκηδες), έρμαια δηλαδή και αθύρματα στα χέρια επιτήδειων και χωρίς ανθρώπινα συναισθήματα εκμεταλλευτών κι έτσι αναγκάζονται να ζουν μία ζωή συγχρονισμένη με ακρίβεια ρολογιού, σαν ρομπότ, μέτριοι και θλιβεροί στο κατάντημά τους. Η έξοδος από αυτή τη φυλακή δεν φαίνεται να βρίσκεται πουθενά στο ορατό πεδίο τους κι έτσι ο κόσμος δεν αλλάζει, η πατρίδα ερημώνει όλο και πιο πολύ και κανένας δεν αντιδρά πραγματικά. Και όλα φαίνονται εντελώς φυσικά και αναμενόμενα.
Οι πειραματισμοί, αλλά, πρωτίστως, η αγάπη ή η νοσταλγία, όπως θέλετε πέστε το, για την καταγωγή των προγόνων του, οδηγούν συχνά τον ποιητή στη σύνθεση ποιημάτων στην ποντιακή διάλεκτο με ταυτόχρονη μεταφορά τους όμως στην κοινή νεοελληνική, σε μια προσπάθεια, ίσως, να αναδείξει με ενάργεια και σαφήνεια το πρόσωπο ενός πολιτισμού που τείνει να λησμονηθεί, μαζί με τα ιερά χώματα στα οποία κατοικούσε και που τώρα τα νέμονται κάποιοι άλλοι. Το εγχείρημα δείχνει επιτυχημένο. Έτσι νομίζω τουλάχιστον. Ένα παράδειγμα μόνο σε μορφή γιαπωνέζικου χάϊκου:
«Ποίον φορτίον»
Εν’ ζωή βαρύτερον
Νους ή καρδίαν»
Και η ταυτόχρονη μεταφορά του στην κοινή νεοελληνική:
«Μα ποιο φορτίο
Είναι πιο βαρύ
Νους ή καρδία;» (Σελ. 27).
Το εγχείρημα, νομίζω, δείχνει επιτυχημένο και η ποίηση εξακολουθεί να βγαίνει κερδισμένη. Τα ποιήματα αυτά διαβάζονται, ακούγονται, όπως θέλετε πέστε το, ευχάριστα και στα ποντιακά και στα κοινά νεοελληνικά. Μπορεί να πει κάποιος πως, ίσως, και να περίττευε η μεταφορά τους στα καθ’ ημάς, αφού κάποιες ελάχιστες λέξεις, λησμονημένες σήμερα, δεν νομίζω πως δημιουργούν κάποιο μεγάλο πρόβλημα κατανόησης και αισθητικής απόλαυσης, αφού είναι γνωστό πως στην ποιητική λειτουργία η κατανόηση έρχεται πάντα δεύτερη και προηγείται η απόλαυση. Και εντέλει, όπως και να το κάνουμε, η γλώσσα είναι μία, παρά τις πολλές μορφές που διαθέτει, και τώρα και πριν.
Τελειώνοντας αυτή τη μικρή παρουσίαση θα ήθελα να προσθέσω πως δίπλα στην πολιτική βρίσκει κανείς δυνατό και το συναίσθημα στην ποίηση του Ηλία Τσέχου η οποία, ειρήσθω εν παρόδω, παρά τη λιτότητα της γραφής και των εκφραστικών της μέσων, επιτυγχάνει ώστε ο λυρισμός που εκλύεται από αυτήν, κατά τη ροή των στίχων, να χρωματίζει, σε μεγάλο, αλήθεια, βαθμό, δίκην ποταμού, και την ποιητική εικόνα και την αίσθηση που θέλει να μας δώσει ο ποιητής. Θέλω να προσθέσω επίσης πως ο Ηλίας Τσέχος, ευρισκόμενος από καιρό στην ωριμότητα της ποιητικής του δημιουργίας κατορθώνει να μας δώσει ό,τι καλύτερο από την ποιητική του ευαισθησία, έχοντας κατακτήσει ήδη μία σημαντική θέση δίπλα στους ποιητές της γενιάς του.
2020 / Πασχάλης Κατσίκας – Ρετάλια
ΗΛΙΑΣ ΤΣΕΧΟΣ 
